Cukrzyca typu 1 może rozwijać się u dzieci niemal niezauważenie, a jej pierwszym groźnym objawem bywa kwasica ketonowa. Choć chorobie nie da się zapobiec, można wcześnie ją rozpoznać – jeśli dorośli wiedzą, na co zwrócić uwagę. Dlatego powstała kampania edukacyjna ze Smokiem Słodziakiem, który pomaga dzieciom i ich opiekunom zrozumieć cukrzycę i reagować na czas.

Cukrzycowa kwasica ketonowa (ang. Diabetic Ketoacidosis, DKA) to stan metaboliczny, który może wystąpić u dzieci z cukrzycą typu 1. Jego rozwój można skutecznie zatrzymać, jeśli odpowiednio wcześnie rozpoznamy objawy choroby podstawowej – cukrzycy. Na szczęście, dzięki rosnącej świadomości społecznej coraz więcej dzieci otrzymuje pomoc zanim dojdzie do pogorszenia ich stanu zdrowia.

CZYM WŁAŚCIWIE JEST CUKRZYCA TYPU 1?

Cukrzyca typu 1 to choroba autoimmunologiczna. Oznacza to, że układ odpornościowy, który zwykle chroni nas przed infekcjami, omyłkowo niszczy komórki beta w trzustce. Te komórki odpowiadają za produkcję insuliny – hormonu umożliwiającego transport glukozy z krwi do wnętrza komórek, gdzie jest wykorzystywana jako energia.

Gdy insulina przestaje być wytwarzana, poziom glukozy we krwi rośnie, ale organizm nie może z niej skorzystać. To tak, jakbyśmy mieli pełny bak paliwa w samochodzie, ale brakowało kluczyka do stacyjki.

DLACZEGO DZIECI CHORUJĄ CORAZ CZĘŚCIEJ?

Zjawisko wzrostu zachorowań na cukrzycę typu 1 u dzieci jest obserwowane na całym świecie. Zgodnie z danymi International Diabetes Federation (IDF):

• W Europie każdego roku przybywa ponad 30 000 nowych przypadków cukrzycy typu 1 u dzieci poniżej 15. roku życia.
• W Polsce diagnozuje się około 1 200–1 400 nowych przypadków rocznie.
• Największa liczba diagnoz przypada na wiek między 5. a 14. rokiem życia, choć zdarzają się przypadki zachorowania już w okresie niemowlęcym.

Nie są znane jednoznaczne przyczyny tej choroby – podejrzewa się wpływ czynników genetycznych, środowiskowych (np. infekcje wirusowe, zmiany w mikrobiomie jelitowym), a także pewnych składników diety we wczesnym dzieciństwie.

WCZESNE OBJAWY CUKRZYCY – CO POWINNO ZWRÓCIĆ NASZĄ UWAGĘ?

Wielu rodziców i nauczycieli zauważa, że „coś jest nie tak”, zanim pojawią się poważniejsze dolegliwości. Typowe objawy cukrzycy typu 1 narastają stopniowo i mogą wyglądać dość niepozornie:

Klasyczne objawy cukrzycy to:

1. Wzmożone pragnienie (polidypsja) – dziecko pije częściej i więcej, także w nocy. Prosi o wodę nawet wtedy, gdy wcześniej nie miało takiego zwyczaju.
2. Częste oddawanie moczu (poliuria) – pojawia się moczenie nocne, częste korzystanie z toalety w szkole.
3. Spadek masy ciała – mimo apetytu dziecko chudnie, ubrania stają się luźniejsze.
4. Nieuzasadnione zmęczenie.

Do dodatkowych objawów, jakie mogą wystąpić należą:

• zmęczenie, senność.
• trudność z koncentracją, pogorszenie wyników w nauce.
• podkrążone oczy, bladość skóry.
• częste infekcje skóry i błon śluzowych (np. zajady, grzybice).
• sucha, łuszcząca się skóra.
• czasami – ból brzucha, osłabiony apetyt.

U dzieci młodszych objawy mogą pojawić się nagle i być mniej typowe, dlatego ważna jest czujność dorosłych opiekunów.

CO SIĘ DZIEJE, GDY CHOROBA NIE ZOSTANIE ROZPOZNANA NA CZAS?

Bez insuliny organizm nie może korzystać z glukozy – zamiast tego zaczyna spalać tłuszcze. W efekcie wytwarzane są ciała ketonowe, które zakwaszają organizm. Tak rozwija się cukrzycowa kwasica ketonowa (DKA). Do objawów DKA należą:

• nudności i wymioty,
• ból brzucha,
• przyspieszony, głęboki oddech (tzw. oddech kussmaula),
• zapach acetonu z ust (jak zmywacz do paznokci),
• utrata apetytu,
• osłabienie, senność,
• w skrajnych przypadkach – zaburzenia świadomości.

Trzeba pamiętać, że DKA to stan, który wymaga nadzoru medycznego i hospitalizacji, ponieważ może prowadzić do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych.

JAK CZĘSTO DZIECI TRAFIAJĄ DO SZPITALA Z DKA?

Według danych z polskich ośrodków diabetologicznych około 40 – 50% dzieci z nowo zdiagnozowaną cukrzycą typu 1 trafia do szpitala już w stanie kwasicy ketonowej, zaś 10 – 20% z nich wymaga pobytu w oddziale intensywnej terapii dziecięcej.

Dla porównania: W krajach skandynawskich i Niemczech, dzięki prowadzonym kampaniom informacyjnym, wskaźnik DKA przy rozpoznaniu spadł do poniżej 20%, co pokazuje, jak ogromny wpływ ma wczesna diagnoza i świadomość społeczna.

CO MOŻEMY I POWINNIŚMY ROBIĆ?

Cukrzyca typu 1 rozwija się stopniowo, a pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj kilka tygodni lub miesięcy przed momentem rozpoznania. W tym czasie dziecko wysyła wiele subtelnych sygnałów, które łatwo przeoczyć lub zinterpretować jako coś zupełnie innego – np. „gorszy dzień”, „przeziębienie”, „stres w szkole”.

Dlatego naszą wspólną odpowiedzialnością jest zwracanie uwagi na zmiany w zachowaniu i samopoczuciu dzieci. To właśnie świadomość objawów może zapobiec rozwojowi groźnych powikłań, takich jak cukrzycowa kwasica ketonowa.

Co należy robić? Oto trzy wskazówki:

1. UWAŻNIE OBSERWOWAĆ DZIECKO.

Jeśli zauważysz, że dziecko częściej niż zwykle prosi o picie, zwłaszcza w nocy, częściej chodzi do toalety lub zaczyna moczyć się w nocy, mimo apetytu traci na wadze oraz jest osłabione, senne lub mniej aktywne niż zazwyczaj – nie bagatelizuj tych sygnałów. To nie musi oznaczać choroby, ale warto sprawdzić!

2. ZGŁOSIĆ SIĘ DO LEKARZA

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości można skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub pediatrą. Proste badanie poziomu glukozy we krwi z palca wystarczy, by potwierdzić lub wykluczyć podejrzenia. Test trwa kilka sekund i może być wykonany także w aptece lub przez pielęgniarkę szkolną (jeśli placówka ma taką możliwość).

3. DZIELIĆ SIĘ WIEDZĄ

Nie każdy musi znać objawy cukrzycy – ale każdy może się ich nauczyć. Wspierajmy się wzajemnie, rozmawiajmy w gronie nauczycieli i rodziców, przekazujmy dalej materiały edukacyjne. Placówki oświatowe, świetlice i kluby dziecięce mogą odegrać ogromną rolę w podnoszeniu świadomości.

KAMPANIA EDUKACYJNA Z UDZIAŁEM SMOKA SŁODZIAKA

Aby ułatwić dzieciom i dorosłym zrozumienie cukrzycy, w naszym szpitalu powstała kampania edukacyjna z bohaterem – smokiem Słodziakiem. Ta bajkowa postać pomaga w przystępny sposób tłumaczyć dzieciom, czym jest cukrzyca i jak wygląda leczenie.

Słodziak pił jak smok, coraz częściej korzystał z toalety i marniał w oczach – ledwo ostatni dymek uchodził z jego ust. Na szczęście jego mama zauważyła, że coś jest nie tak, i szybko zabrała go do lekarza. Dzięki temu rozpoczęto leczenie, a Słodziak szybko wrócił do formy!

Zachęcamy Państwa do pobierania poniżej zamieszczonych materiałów i przekazywania ich dalej.

Materiały zawierają:

• komiks (pionowo)>>>
• komiks (poziomo)>>>
• plakat >>>
• malowanka>>>
• video

Pomysł i realizacja kampanii: lekarze z Kliniki Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, członkowie Klubu Młodych Polskiego Towarzystwa Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej.

Oprawa graficzna: Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu.

Kampania jest organizowana we współpracy z organizacjami pacjenckimi.

Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie stanowi profesjonalnej porady. Zawarte w nim wskazówki mają na celu pogłębianie wiedzy i świadomości czytelnika, jednak każdorazowe wdrożenie opisanych rozwiązań lub metod powinno być poprzedzone konsultacją ze specjalistą w danej dziedzinie. Tylko indywidualne podejście oraz opinia eksperta zapewnią bezpieczeństwo i adekwatność stosowania się do przedstawionych w artykule zaleceń.