OSPA WIETRZNA – WIĘCEJ NIŻ WYSYPKA!
przez
Ospa wietrzna to poważna choroba wirusowa, której nie można lekceważyć. Choć najczęściej kojarzona jest z wysypką, jej powikłania mogą być bardzo groźne. Profilaktyka, diagnostyka i odpowiednie leczenie są kluczowe dla minimalizowania ryzyka związanego z tą chorobą.
Ospa wietrzna jest chorobą wirusową, która często kojarzy się z charakterystyczną wysypką na skórze i błonach śluzowych. Jednak jej przebieg może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych. Każdego roku na świecie diagnozuje się około 60 milionów przypadków ospy wietrznej, głównie u dzieci i młodzieży.
TROCHĘ HISTORII…
Ospa wietrzna była znana i opisywana już w starożytności, jednak dokładne rozróżnienie jej od innych chorób, takich jak ospa prawdziwa (variola), nastąpiło dopiero w późniejszych wiekach.
Pierwszym lekarzem, który wyraźnie odróżnił ospę wietrzną od ospy prawdziwej, był niemiecki lekarz Rudolf Steiner w XVIII wieku. Opisał on różnice kliniczne między tymi dwoma chorobami w 1767 roku. Steiner zauważył, że ospa wietrzna miała łagodniejszy przebieg i inne cechy wysypki w porównaniu do bardziej niebezpiecznej ospy prawdziwej.
Jeśli chodzi o wirus wywołujący ospę wietrzną, czyli wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella-zoster virus, VZV), został on zidentyfikowany i opisany w XX wieku, gdy postęp technologiczny umożliwił dokładniejsze badania mikrobiologiczne. Wirus ten został po raz pierwszy wyizolowany w latach 50. XX wieku przez grupę badawczą pod kierownictwem Thomasa Huckle Weller’a.
Thomasa Huckle Weller wraz z Johnem Franklinem Enders’em i Frederickiem Chapmanem Robbins’em w 1954 roku otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny, za ich odkrycia dotyczące wirusów polio, co również pośrednio przyczyniło się do postępu w badaniach nad innymi wirusami, w tym VZV.
CHARAKTERYSTYKA WIRUSA
Ospa wietrzna jest wywoływana przez wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella-zoster virus – VZV). Jest to wirus ludzki, który poza organizmem człowieka szybko ginie i nie występuje w środowisku. Transmisja wirusa odbywa się drogą kropelkową i powietrzną, a zakażenie może nastąpić poprzez kontakt z osobą chorą lub z przedmiotami zanieczyszczonymi płynem z pęcherzyków skórnych.
OBJAWY CHOROBOWE
Początkowe objawy ospy wietrznej to powiększenie węzłów chłonnych, złe samopoczucie, bóle mięśni, ból głowy, gorączka lub stan podgorączkowy, utrata apetytu, wymioty, biegunka, zapalenie gardła i katar.
Głównym objawem choroby jest wysypka, która pojawia się na skórze i błonach śluzowych, najczęściej w okolicach jamy ustnej, oczu oraz narządów płciowych. Wysypka zaczyna się jako czerwone plamki, które przechodzą w grudki i pęcherzyki wypełnione jasnym płynem, który później staje się mętny. Pęcherzyki zasychają w strupki, a wysypka pojawia się w kilku rzutach, co powoduje, że pęcherzyki są na różnych etapach rozwoju.
OSPA WIETRZNA A PÓŁPASIEC
Półpasiec, inna choroba wywoływana przez VZV, dotyka głównie osoby starsze. Objawia się silnym bólem nerwowym oraz zmianami skórnymi wzdłuż unerwienia, zwykle na klatce piersiowej lub twarzy, i występuje tylko po jednej stronie ciała. Zajęcie narządów słuchu lub wzroku może być szczególnie groźne.
DIAGNOSTYKA I LECZENIE
Diagnoza ospy wietrznej jest zazwyczaj stawiana na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. W razie wątpliwości lekarz może zlecić dodatkowe badania diagnostyczne.
Leczenie ospy wietrznej u dzieci jest głównie objawowe, ponieważ choroba ta jest wywoływana przez wirus i nie ma specyficznego leku przeciwwirusowego, który mógłby całkowicie wyeliminować infekcję. Oto podstawowe zasady leczenia ospy wietrznej u dzieci:
Łagodzenie objawów:
W przypadku gorączki można podawać leki przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol. Należy unikać podawania aspiryny dzieciom, ponieważ może to prowadzić do zespołu Reye’a, rzadkiej, ale poważnej choroby.
Aby złagodzić swędzenie, można stosować leki przeciwhistaminowe, które są dostępne na receptę i bez recepty. Kąpiele z dodatkiem płatków owsianych lub roztworu nadmanganianu potasu mogą również pomóc.
Pielęgnacja skóry:
Częste, ale krótkie kąpiele w letniej wodzie mogą pomóc w utrzymaniu czystości skóry i zmniejszeniu ryzyka wtórnych infekcji bakteryjnych. Stosowanie łagodnych kremów lub maści na bazie kalaminy może pomóc w łagodzeniu podrażnień skóry.
Higiena:
Dzieci powinny mieć krótko obcięte paznokcie, aby zminimalizować ryzyko rozdrapywania pęcherzyków i wprowadzania bakterii do ran.
Ubrania dziecka powinny być luźne, bawełniane i przewiewne, aby zmniejszyć podrażnienia skóry.
Nawodnienie i dieta:
Ważne jest, aby dziecko piło dużo płynów, szczególnie w przypadku gorączki, aby uniknąć odwodnienia. Dieta powinna być lekkostrawna i bogata w witaminy.
Unikać należy kwaśnych i ostrych potraw, które mogą podrażniać jamę ustną, jeśli występują w niej zmiany.
Odpoczynek:
Dziecko powinno odpoczywać i unikać kontaktu z innymi, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby. Ospa wietrzna jest bardzo zakaźna, a izolacja powinna trwać do momentu, aż wszystkie pęcherzyki przekształcą się w strupki.
Leczenie przeciwwirusowe:
W cięższych przypadkach lub u dzieci z osłabionym układem immunologicznym lekarz może zalecić leki przeciwwirusowe, takie jak acyklowir, które mogą skrócić czas trwania objawów i zmniejszyć ryzyko powikłań.
Należy pamiętać, że każdorazowo w przypadku wystąpienia objawów ospy wietrznej lub jakichkolwiek wątpliwości dotyczących leczenia, należy skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiednie środki do indywidualnych potrzeb dziecka.
OSPA WIETRZNA A OSOBY Z OBNIŻONĄ ODPORNOŚCIĄ
U osób z obniżoną odpornością, takich jak pacjenci poddawani chemioterapii, osoby po przeszczepach organów lub z przewlekłymi chorobami autoimmunologicznymi, ospa wietrzna może przebiegać znacznie ciężej i prowadzić do bardziej poważnych powikłań, takich jak zapalenie mózgu, zapalenie płuc i rozległe zakażenia skórne.
OSPA WIETRZNA A CIĄŻA
Zakażenie ospą wietrzną w ciąży może przenieść wirusa na płód, co może prowadzić do poważnych wad rozwojowych lub obumarcia płodu. Kobietom planującym ciążę zaleca się ocenę odporności na VZV i ewentualne szczepienie. W przypadku zakażenia ciężarnej podaje się swoistą immunoglobulinę VZIG, aby zmniejszyć ryzyko powikłań.
ZESPÓŁ OSPY WRODZONEJ I OSPA NOWORODKOWA
Zespół ospy wrodzonej charakteryzuje się głębokimi bliznami na skórze, zniekształceniami kończyn oraz zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Zachorowanie matki na ospę wietrzną tuż przed lub po porodzie może prowadzić do ciężkiego zakażenia noworodka, które wymaga podania immunoglobuliny VZIG.
PROFILAKTYKA
Pierwsze szczepionki przeciwko ospie wietrznej w Polsce zostały wprowadzone w latach 90. XX wieku. Początkowo były one dostępne na zasadzie szczepień zalecanych.
W 2008 roku szczepionka przeciwko ospie wietrznej została oficjalnie wpisana do Programu Szczepień Ochronnych (PSO) w Polsce, stając się zalecaną szczepionką dla wybranych grup dzieci i osób dorosłych.
W obecnym kalendarzu szczepień w Polsce, szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest obowiązkowe i bezpłatne dla wybranych grup ryzyka, do których należą:
- Dzieci do ukończenia 12. roku życia, które nie chorowały na ospę wietrzną, a uczęszczają do żłobków, przedszkoli i innych placówek opiekuńczo-wychowawczych.
- Dzieci do ukończenia 12. roku życia z chorobami przewlekłymi i obniżoną odpornością (np. choroby nowotworowe, białaczki, ciężkie wady wrodzone, HIV/AIDS).
- Dzieci do ukończenia 12. roku życia z rodzin wielodzietnych, które mają troje lub więcej rodzeństwa.
Szczepionka przeciwko ospie wietrznej stosowana w Polsce to szczepionka żywa, atenuowana, co oznacza, że zawiera osłabioną formę wirusa Varicella-zoster. Jest ona bardzo skuteczna i bezpieczna.
Schemat szczepienia obejmuje dwie dawki szczepionki:
- Pierwsza dawka jest podawana w wieku 12-15 miesięcy.
- Druga dawka jest zalecana w wieku 3-6 lat, najczęściej w wieku 4-6 lat.
Dzieci, które nie otrzymały szczepionki we wskazanych terminach, mogą być zaszczepione w późniejszym wieku zgodnie z zaleceniami lekarza.
Szczepienie przeciwko ospie wietrznej znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania na ospę oraz powikłania związane z tą chorobą, takie jak wtórne zakażenia bakteryjne, zapalenie mózgu, zapalenie płuc, oraz powikłania neurologiczne i hematologiczne. Dzięki powszechnemu szczepieniu zmniejsza się również ryzyko wybuchu epidemii w populacjach dziecięcych i dorosłych, co ma istotne znaczenie dla zdrowia publicznego.
Więcej o kalendarzu szczepień>>>
WARTO WIEDZIEĆ!
By na bieżąco znać zagrożenie i wiedzieć, jak najlepiej chronić siebie i swoich bliskich, warto monitorować informacje o ospie wietrznej. W tym celu najlepiej sprawdzać strony internetowe instytucji zdrowia publicznego, takich jak:
Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie stanowi profesjonalnej porady. Zawarte w nim wskazówki mają na celu pogłębianie wiedzy i świadomości czytelnika, jednak każdorazowe wdrożenie opisanych rozwiązań lub metod powinno być poprzedzone konsultacją ze specjalistą w danej dziedzinie. Tylko indywidualne podejście oraz opinia eksperta zapewnią bezpieczeństwo i adekwatność stosowania się do przedstawionych w artykule zaleceń.
