Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jedną z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową, która może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym nowotworów, takich jak rak szyjki macicy. Choć większość zakażeń ustępuje samoistnie, niektóre mogą wywołać groźne komplikacje. Dowiedz się, czym jest HPV, jak się nim zarażamy, oraz dlaczego szczepienia są najlepszą metodą ochrony przed jego konsekwencjami.

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, Human Papillomavirus) jest jedną z najczęstszych infekcji wirusowych przenoszonych drogą płciową. Wyróżnia się ponad 200 typów tego wirusa, które mogą wywoływać różne problemy zdrowotne, takie jak brodawki skórne, kłykciny kończyste, a także nowotwory złośliwe, w szczególności raka szyjki macicy. HPV może również prowadzić do rozwoju innych nowotworów, takich jak rak jamy ustnej, gardła, prącia czy odbytu. Większość infekcji HPV przebiega bezobjawowo i zanika samoistnie, jednak niektóre typy mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

JAK DOCHODZI DO ZAKAŻENIA HPV I JAKIE SĄ JEGO OBJAWY?

Zakażenia HPV przenoszone są głównie przez kontakty seksualne, poprzez bezpośredni kontakt ze zmianami skórnymi lub błoną śluzową oraz, choć rzadziej, przez zakażenie wertykalne w trakcie porodu. Do infekcji najczęściej dochodzi w początkowej fazie aktywności seksualnej. Okres inkubacji wirusa wynosi od 1 do 8 miesięcy, a osoba zakażona może przenosić wirusa, dopóki obecne są zmiany chorobowe. Warto zauważyć, że infekcja może rozprzestrzeniać się nawet wtedy, gdy osoba zakażona nie ma żadnych widocznych objawów.

Symptomy zakażenia HPV różnią się w zależności od typu wirusa. Zwykle infekcja jest bezobjawowa, a organizm sam usuwa wirusa. Niemniej jednak, niektóre osoby mogą zauważyć zmiany skórne, takie jak brodawki narządów płciowych (kłykciny kończyste). Niestety, wirus może również prowadzić do rozwoju zmian przedrakowych, które również często przebiegają bezobjawowo, dlatego regularne badania ginekologiczne są kluczowe w celu wczesnego wykrycia problemu.

OD HPV DO RAKA

HPV jest szczególnie groźny, ponieważ niektóre jego typy są przyczyną nowotworów złośliwych. Trzy najbardziej rakotwórcze typy – HPV-16, HPV-18 i HPV-45 – odpowiadają za 75% przypadków raka płaskonabłonkowego szyjki macicy, 90% przypadków raka gruczołowego szyjki macicy oraz większość zmian przednowotworowych w obrębie szyjki macicy.

HPV-16 i HPV-18 odpowiadają za 80% przypadków raka płaskonabłonkowego sromu i pochwy oraz ponad 90% przypadków raka odbytu. Wirus może również prowadzić do nowotworów jamy ustnej, gardła, a także prącia.

ZAPOBIEGANIE HPV: KOMU ZALECA SIĘ SZCZEPIENIA?

Najlepszą metodą ochrony przed HPV i związanymi z nim nowotworami są szczepienia. Szczepionki zaleca się przede wszystkim młodzieży, najlepiej przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, co maksymalizuje skuteczność ochrony. W Polsce szczepienia przeciwko HPV rekomendowane są dziewczętom i chłopcom w wieku od 9 do 15 lat. Choć największa skuteczność jest przed kontaktem z wirusem, także osoby starsze, które wcześniej nie były szczepione, mogą skorzystać z tej ochrony.

JAK POWSTAJE I DZIAŁA SZCZEPIONKA PRZECIWKO HPV? JAKIE RODZAJE SZCZEPIONEK SĄ DOSTĘPNE W POLSCE?

Szczepionki przeciw HPV działają poprzez stymulację układu odpornościowego do produkcji przeciwciał, które neutralizują wirusa, zanim dojdzie do zakażenia. W szczepionkach nie używa się żywego wirusa, dlatego nie ma ryzyka infekcji. Szczepionki bazują na białkach wirusa, co sprawia, że są bezpieczne i wysoce efektywne.

W Polsce dostępne są dwie szczepionki przeciwko HPV, które są częścią powszechnego programu szczepień:

• Cervarix (2vHPV) – szczepionka dwuwalentna, skierowana przeciwko HPV-16 i HPV-18. Chroni przed zmianami przednowotworowymi narządów płciowych i odbytu oraz rakiem szyjki macicy i rakiem odbytu związanymi z określonymi onkogennymi typami HPV. W szczepionce zastosowano adiuwant AS04, a jest ona przeznaczona do stosowania od 9 roku życia.
• Gardasil 9 (9vHPV) – szczepionka dziewięciowalentna, skierowana przeciwko typom HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58. Chroni przed zmianami przednowotworowymi oraz rakiem szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytu, a także brodawkami narządów płciowych związanymi z określonymi typami HPV. Jako adiuwant użyto hydroksyfosforosiarczan glinu. Szczepionka jest zarejestrowana dla osób powyżej 9 roku życia.

Obydwie szczepionki są skuteczne w zapobieganiu nowotworom szyjki macicy, a brak jest dowodów klinicznych na wyższość jednej nad drugą w kontekście kluczowych wyników klinicznych.

PROGRAM I SCHEMATY SZCZEPIEŃ PRZECIWKO HPV W POLSCE

Powszechny program szczepień przeciw HPV jest realizowany w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030. Szczepienie to jest uwzględnione w Polskim Programie Szczepień Ochronnych jako szczepienie zalecane, ale nieobowiązkowe.

Od września 2024 r. szczepienia przeciw HPV są dostępne bezpłatnie dla osób od 9. do 14. roku życia. Szczepienia w ramach programu są realizowane w schemacie dwudawkowym, z odstępem 6-12 miesięcy pomiędzy dawkami.

Kwalifikacja do szczepienia przeciw HPV przebiega podobnie jak w przypadku innych szczepień. Jedynym trwałym przeciwwskazaniem jest reakcja anafilaktyczna po poprzedniej dawce lub składniku szczepionki. Przeciwwskazania czasowe obejmują ostrą chorobę o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu oraz zaostrzenie przewlekłych schorzeń. Łagodne odczyny po poprzedniej dawce nie stanowią przeciwwskazania do kolejnego szczepienia. Szczepionki przeciw HPV można podawać równocześnie lub w dowolnym odstępie z innymi szczepionkami.

Kwalifikację do szczepienia przeprowadza lekarz, który przeprowadza wywiad oraz badanie mające na celu wykluczenie objawów ostrej infekcji, a także udziela informacji o procedurze szczepienia i możliwych niepożądanych odczynach poszczepiennych (NOP).

KOSZTY SZCZEPIENIA PRZECIWKO HPV

Szczepionki przeciw HPV są oferowane bezpłatnie w ramach powszechnego programu szczepień dla dziewcząt i chłopców od 9. do 14. roku życia. Dodatkowo szczepionka Cervarix jest bezpłatna dla dzieci w wieku 9-18 lat w ramach refundacji aptecznej. Osoby powyżej 18. roku życia mogą liczyć na 50% refundację apteczną szczepionki Cervarix, a proces szczepienia jest identyczny jak w przypadku młodszych osób.

Zapewnienie dostępu do szczepionek przeciw HPV jest kluczowe dla zmniejszenia liczby przypadków nowotworów związanych z wirusem brodawczaka ludzkiego, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, i przyczynia się do poprawy zdrowia publicznego.

WARTO WIEDZIEĆ!

By na bieżąco znać zagrożenie i wiedzieć, jak najlepiej chronić siebie i swoich bliskich, warto monitorować informacje o HPV i programie szczepień przeciwko tej chorobie.  W tym celu najlepiej sprawdzać strony internetowe instytucji zdrowia publicznego, takich jak:

• Ministerstwo Zdrowia>>>
• Pacjent.gov.pl >>>

HPV to wirus, który może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, ale dzięki nowoczesnym szczepionkom możemy skutecznie mu zapobiegać. Szczepienia są najskuteczniejszą formą ochrony przed nowotworami związanymi z HPV, dlatego warto skorzystać z tej możliwości, szczególnie w młodym wieku. Edukacja na temat HPV oraz regularne badania kontrolne mogą znacząco zmniejszyć ryzyko groźnych komplikacji i pomóc w dbaniu o zdrowie całej populacji.