Oznaczanie grup krwi u dzieci jest kluczowe dla ich zdrowia i bezpieczeństwa. Umożliwia szybką reakcję w nagłych przypadkach wymagających transfuzji oraz jest niezbędne w leczeniu niektórych chorób, jak anemia hemolityczna. Wiedza ta jest także istotna w kontekście konfliktów serologicznych, które mogą zagrażać noworodkom.

Ilość krwi w ciele dziecka zależy od jego wieku, wagi i ogólnej budowy ciała. Przyjmuje się, że ilość krwi w organizmie człowieka można oszacować na podstawie jego masy ciała.

Dla dzieci przyjmuje się następujące wartości:

• Noworodek: około 80-90 ml krwi na kilogram masy ciała.
• Niemowlę (do 1 roku życia): około 75-80 ml krwi na kilogram masy ciała.
• Dziecko (1-12 lat): około 70-75 ml krwi na kilogram masy ciała.
• Nastolatek: około 65-70 ml krwi na kilogram masy ciała.

Ilość ta zmienia się w miarę wzrostu i rozwoju dziecka. Te wartości są przybliżone i mogą się różnić w zależności od indywidualnych cech dziecka.

Grupa krwi jest determinowana genetycznie , na obecnych od samego początku życia w krwi erytrocytach zlokalizowane są antygeny odpowiadające za grupę krwi. Na erytrocytach występuje wiele swoistych antygenów, przez co istnieje wiele układów grup krwi. Najważniejszy z nich to układ grup głównych (ABO) i układ Rh.

Przynależność do określonej grupy krwi jest dla człowieka cechą stalą i niezmienną przez całe życie. Zmiana grupy krwi może (ale nie musi) nastąpić jedynie w przypadku przeszczepienia szpiku kostnego, ponieważ nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy.

TROCHĘ HISTORII…

Odkrycie grup krwi zawdzięczamy Austriakowi Karlowi Landsteinerowi. W 1901 roku odkrył on dwa antygeny w krwinkach czerwonych, które powodują aglutynację (zlepianie się krwinek) w kontakcie z przeciwciałami w osoczu krwi innych grup. Wyróżnił trzy grupy krwi: A, B i 0 (początkowo oznaczoną jako C). Za to odkrycie otrzymał Nagrodę Nobla w 1930 roku.

W 1937 roku, Landsteiner wraz z Alexandrem Weinerem odkryli czynnik Rh. Odkrycie to pozwoliło Weinerowi opracować metodę transfuzji wymiennej, ratującą życie wielu noworodków z chorobą hemolityczną.

Dwaj uczeni, Ludwik Hirszfeld i Emil von Dungern, wykorzystując wcześniejsze badania, stworzyli podstawy nauki o grupach krwi. Wprowadzili oni oznaczenia symbolami A, B, AB i 0, które w 1928 roku zostały przyjęte na całym świecie.

GRUPY KRWI: UKŁAD A, B, AB, O

Podział na grupy krwi związany jest z występowaniem na erytrocynach (krwinki czerwone) charakterystycznych białek, które określane są mianem antygenów grup krwi. Obecność antygenu A lub B decyduje o przynależności do jednej z 4 podstawowych grup:

• grupa O – brak antygenu na krwinkach,
• grupa A – ma na krwinkach antygen A,
• grupa B – ma na krwinkach antygen B,
• grupa AB – ma na krwinkach zarówno antygen A i B.

Ponadto w surowicy krwi znajdują się naturalne przeciwciała skierowane przeciwko nieobecnemu antygenowi w krwinkach:

• w grupie 0 są to przeciwciała anty-A i anty-B,
• w grupie A są to przeciwciała anty-B,
• w grupie B są to przeciwciała anty-A,
• grupa AB nie posiada żadnych przeciwciał.

Antygeny to bardzo ważny temat w przypadkach konieczności przetoczenia krwi u pacjentów. Jeżeli zostanie przetoczona krew z antygenami, których pacjent nie ma w swojej krwi, wystąpi groźna reakcja poprzetoczeniowa.

GRUPY KRWI: UKŁAD RH

Oprócz antygenów A i B dość duże znaczenie ma również antygen D.

Osoby mające w swojej krwi antygen D (około 85% populacji) określane są jako jako Rh-dodatnie (Rh+), zaś osoby, u których antygen D nie występuje określa się jako Rh-ujemne (Rh-).

Obecność lub brak antygenu D nie jest w żaden sposób uzależniona od antygenów A i B, tak więc w każdej z grup A, B, AB , O występuje dodatkowa „podgrupa”  jako Rh + lub jako Rh -.

Przeciwciała do antygenów Rh powstają przez kontakt z obcymi krwinkami. Gdy osobie, która ma krew Rh- poda się krew dawcy Rh+, wówczas w jej w osoczu pojawią się przeciwciała anty-Rh. Znajomość czynnika Rh jest niezbędna przy przetaczaniu krwi, przeszczepianiu narządów oraz planowaniu ciąży.

DLACZEGO ZNAJOMOŚĆ GRUP KRWI JEST WAŻNA?

Oznaczenie grup krwi ma kluczowe znaczenie podczas dobierania krwi do transfuzji, które są niezbędne przy zabiegach operacyjnych oraz leczeniu chorób krwi. W sytuacji konieczności przetoczenia krwi, można to zrobić zgodnie z zasadą zgodności grup krwi.

W niektórych przypadkach, u kobiet w ciąży może wystąpić konflikt serologiczny. Jest on spowodowany niezgodnością określonych antygenów na krwinkach czerwonych matki (Rh-) i płodu (odziedziczone po ojcu Rh+). Konflikt serologiczny zazwyczaj dotyczy drugiej i każdej kolejnej ciąży danej kobiety. Dzieje się tak, ponieważ podczas pierwszego porodu do krwiobiegu matki dostaje się obcy dla niej antygen D, co powoduje wytwarzanie przez jej organizm przeciwciał skierowanych przeciwko antygenowi D. Przeciwciała te, w trakcie drugiej ciąży, przenikają przez łożysko i zaczynają niszczyć krwinki płodu, prowadząc do rozwoju tzw. choroby hemolitycznej płodu/noworodka. Jest to poważne zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka.

Obecnie istnieją badania i skuteczne metody zapobiegania konfliktowi serologicznemu. W takich przypadkach, zaraz po pierwszym porodzie, kobiecie podaje się immunoglobulinę, która niszczy krwinki Rh+ zanim układ odpornościowy matki zdąży na nie zareagować.

OZNACZANIE GRUPY KRWI

Grupę krwi oznacza się najczęściej w celu doboru odpowiedniego dawcy krwi. Jednak oznaczenie grupy krwi nie jest zarezerwowane wyłącznie dla chorych – jest ono coraz częstszą i promowaną rutyną profilaktyczną wśród zdrowych osób.

Grupę krwi dziecka można oznaczyć zaraz po urodzeniu. W praktyce, badanie to jest często wykonywane w szpitalu u noworodków z różnych powodów, takich jak:

1. Niezgodność serologiczna: Jeśli matka ma grupę krwi Rh-, a dziecko może mieć grupę Rh+, konieczne jest oznaczenie grupy krwi noworodka, aby ocenić ryzyko konfliktu serologicznego.
2. Transfuzje krwi: W przypadku potrzeby transfuzji krwi, konieczne jest dokładne poznanie grupy krwi dziecka.
3. Choroby genetyczne: W niektórych przypadkach grupę krwi określa się w ramach badań genetycznych lub innych specjalistycznych badań.

W innych przypadkach, jeśli nie ma pilnej potrzeby medycznej, grupa krwi dziecka może być oznaczona później, np. podczas rutynowych badań krwi w wieku niemowlęcym lub dziecięcym. Oznaczenie grupy krwi jest prostym testem, który można wykonać w dowolnym momencie życia, jeśli zachodzi taka potrzeba.

Dokumentami potwierdzającymi grupę krwi dziecka, są:

• identyfikacyjna karta grupy krwi (tzw. krewkarta),
• wynik badania laboratoryjnego z pieczątką pracowni, która wykonała badanie.

Należy pamiętać, że żadna inna forma potwierdzająca grupę krwi nie stanowi wiarygodnego źródła i nie będzie brana pod uwagę przez służby medyczne.