Epilepsja, znana również jako padaczka, to przewlekła choroba neurologiczna charakteryzująca się nawracającymi napadami wynikającymi z nieprawidłowej aktywności elektrycznej mózgu. Choć może dotknąć osoby w każdym wieku, często diagnozowana jest w dzieciństwie. Zrozumienie tej choroby jest kluczowe dla rodziców i opiekunów, aby zapewnić chorym na padaczkę dzieciom odpowiednią opiekę i wsparcie.

RYS HISTORYCZNY EPILEPSJI

Historia epilepsji sięga starożytności. Pierwsze wzmianki o tej chorobie pochodzą z najstarszych pism naszej cywilizacji. W przeszłości padaczka była uważana za schorzenie tajemnicze, budzące niepokój zarówno u chorych, jak i ich otoczenia. W starożytnej Grecji określano ją mianem „choroby świętej”, wierząc, że jest wynikiem boskiej interwencji.

Dopiero z biegiem czasu, dzięki postępom w medycynie, zaczęto rozumieć jej neurologiczne podłoże. Współcześnie padaczka jest uznawana za jedno z najczęstszych zaburzeń neurologicznych u dzieci i jest skutecznie leczona za pomocą nowoczesnych metod terapii.

PRZYCZYNY EPILEPSJI U DZIECI

Epilepsja u dzieci może mieć różnorodne przyczyny, które często są trudne do jednoznacznego zidentyfikowania. Do najczęstszych przyczyn zalicza się:

• WADY ROZWOJOWE MÓZGU:
  Nieprawidłowości strukturalne powstałe w okresie prenatalnym mogą prowadzić do zaburzeń funkcji elektrycznych mózgu.
• CHOROBY ZAKAŹNE W CZASIE CIĄŻY:
  Infekcje takie jak różyczka czy toksoplazmoza mogą wpływać na rozwój układu nerwowego płodu.
• URAZY GŁOWY:
  Urazy okołoporodowe lub mechaniczne uszkodzenia mózgu w okresie dziecięcym mogą wywoływać napady padaczkowe.
• CHOROBY NACZYNIOWE MÓZGU:
  Zaburzenia w ukrwieniu mózgu mogą prowadzić do uszkodzeń neuronalnych i zwiększać ryzyko epilepsji.
• CHOROBY GENETYCZNE:
  Pewne zespoły genetyczne są związane z występowaniem padaczki, np. stwardnienie guzowate.
• NOWOTWORY MÓZGU:
  Obecność guzów w obrębie mózgu może być źródłem napadów padaczkowych.
• ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH:
  Infekcje atakujące mózg i jego struktury mogą wywoływać epilepsję.

Warto podkreślić, że w około 70% przypadków przyczyna padaczki pozostaje nieznana, co określa się mianem padaczki idiopatycznej.

OBJAWY EPILEPSJI U DZIECI

Objawy padaczki u dzieci są zróżnicowane i zależą od rodzaju napadów oraz obszaru mózgu, w którym dochodzi do nieprawidłowych wyładowań. Do najczęstszych objawów należą:

• Drgawki: Niekontrolowane ruchy kończyn lub całego ciała.
• Krótkotrwałe utraty świadomości: Dziecko nagle przestaje reagować na bodźce zewnętrzne, patrzy w jeden punkt, nie odpowiada na pytania.
• Nagłe upadki: Spowodowane utratą napięcia mięśniowego.
• Szarpnięcia mięśni: Krótkie, mimowolne skurcze mięśni, często w obrębie rąk lub nóg.
• Automatyzmy: Powtarzające się, nieświadome ruchy, takie jak mlaskanie, przełykanie czy skubanie ubrania.
• Zaburzenia mowy: Trudności w artykulacji lub chwilowa utrata zdolności mówienia.

Po napadzie dziecko może być zdezorientowane, senne, odczuwać ból głowy lub mięśni. Czasami występuje tzw. porażenie Todda, czyli przejściowy niedowład części ciała, który ustępuje samoistnie.

RODZAJE DRGAWEK W PADACZCE

Główny podział drgawek do podział na napady toniczne, kloniczne i toniczno-kloniczne.

• NAPADY TONICZNE:
  Charakterystyczne objawy to nieprzerwane napięcie mięśni, które powoduje, że chory odgina głowę do tyłu oraz prostuje i unosi kończyny. Bardzo często temu napadowi towarzyszy drganie powiek, zaburzenia oddechu czy oczopląs.
• NAPADY KLONICZNE:
  Mają objawy w postaci skurczy mięśni o różnym czasie trwania oraz o różnym natężeniu. Charakterystyczne jest dla nich przerywanie napadów skurczy rozluźnieniami, wówczas chory porusza porażoną częścią ciała „tam i z powrotem”. Napady kloniczne mają charakter ograniczony i najczęściej atakują twarz, palce, i kończyny, a w trakcie trwania mogą zmieniać swoją lokalizację.

• NAPADY TONICZNO-KLONICZNE:
  Początek napadu toniczno-klonicznego jest nagły i spowodowany zaburzeniami układu nerwowego, po takim napadzie osoba bardzo często zasypia. Są to napady przebiegające w dwóch fazach:
  –   W fazie pierwszej osoba ma zaciśnięte pięści i wyprostowane kończyny, ciało staje się sztywne i zaczyna drgać bez zmiany pozycji. W trakcie napadu zaciska się szczęka, a skurczenie mięśni oddechowych powoduje, że pacjent ma problem z oddychaniem.
  –   W fazie drugiej dochodzi do wykrzywienia twarzy, oczy chorego zaczynają się bardzo szybko poruszać w różnych kierunkach.

Drgawki możemy również podzielić ze względu na obecność innych towarzyszących objawów.

• NAPADY PIERWOTNE UOGÓLNIONE:
  Pierwszym objawem jest utrata świadomości chorego, po której często pojawiają się drgawki w formie napadu toniczno-klonicznego. Napady pierwotne uogólnione pojawia się zazwyczaj u osób, których kora mózgowa ma skłonności do nieprawidłowych wyładowań.
  Za łagodną formę tego rodzaju napadów uważa się napady nieświadomości, które atakują na kilka sekund w trakcie, których osoba zastyga w bezruchu (drgawki są wówczas bardzo delikatne i ograniczają się jedynie do mięśni twarzy)
• NAPADY CZĘŚCIOWE:
  Spowodowane są zaburzeniami w pojedynczym ognisku znajdującym się w korze mózgowej, w tym przypadku nie dochodzi do nagłej utraty przytomności. To jakie są początkowe symptomy napadu częściowego zależy od położenia ogniska padaczkowego w korze mózgowej (jeżeli ognisko znajduje się poza fragmentem kory, który odpowiada za funkcje ruchowe – drgawki nie występują). Wśród napadów częściowych wyróżniamy:
  –   Proste, gdy świadomość pacjenta jest w pełni zachowana w czasie napadu.
  –   Złożone, gdy świadomość zostaje zaburzona.
  Napady częściowe cechują się tym, że kontakt z pacjentem jest możliwy w trakcie napadu, jednak nie odbiera on świata tak samo jak do tej pory (pacjent czuje się wyobcowany, zlękniony). Gdy napad się kończy – chory nie pamięta co się z nim działo.

PODSTAWOWE RODZAJE EPILEPSJI U DZIECI

Epilepsja nie jest jednorodną chorobą; istnieje wiele jej typów, które różnią się objawami, wiekiem wystąpienia oraz prognozami. Do najczęściej występujących u dzieci należą:

• PADACZKA ROLANDA (łagodna padaczka dziecięca z napadami rolandycznymi):
  Wiek wystąpienia: 3-13 lat.
  Objawy: Drgawki twarzy, warg, języka, zaburzenia mowy, ślinotok. Napady często występują w nocy.
  Rokowanie: Zazwyczaj ustępuje samoistnie w okresie dojrzewania.
• ZESPÓŁ WESTA:
  Wiek wystąpienia: 3-12 miesięcy.
  Objawy: Napady zgięciowe, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, charakterystyczne zmiany w EEG (hipsarytmia).
  Rokowanie: Często przechodzi w inne formy padaczki; wymaga intensywnego leczenia.
• ZESPÓŁ LENNOXA-GASTAUTA:
  Wiek wystąpienia: 2-6 lat.
  Objawy: Różnorodne napady (toniczne, atoniczne, nieświadomości), opóźnienie rozwoju, oporność na leczenie.
  Rokowanie: Trudne do leczenia; często prowadzi do trwałych zaburzeń rozwoju.
• PADACZKA MIOKLONICZNA MŁODZIEŃCZA:
  Wiek wystąpienia: 12-18 lat.
  Objawy: Krótkie, symetryczne skurcze mięśni (mioklonie), głównie rano, napady toniczno-kloniczne.
  Rokowanie: Dobre przy odpowiednim leczeniu; może wymagać długotrwałej terapii.
• PADACZKA Z NAPADAMI NIEŚWIADOMOŚCI:
  Wiek wystąpienia: 4-10 lat.
  Objawy: Krótkotrwałe epizody „wyłączenia się”, trwające kilka sekund, bez utraty

DIAGNOZA EPILEPSJI U DZIECI

Diagnoza padaczki u dzieci wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego analizę historii medycznej, obserwację objawów oraz wykonanie specjalistycznych badań neurologicznych. Wczesne rozpoznanie jest kluczowe dla wdrożenia odpowiedniego leczenia i minimalizacji skutków choroby.

Do kluczowych etapów diagnozy należą: 

1. Wywiad medyczny:
   Lekarz zbiera szczegółowe informacje o napadach, ich częstotliwości, okolicznościach występowania oraz ewentualnych czynnikach wyzwalających.
2. Badanie neurologiczne:
   Ocena odruchów, koordynacji ruchowej i funkcji poznawczych dziecka może pomóc w ustaleniu przyczyny problemu.
3. Elektroencefalografia (EEG):
   Podstawowe badanie diagnostyczne, które pozwala na wykrycie nieprawidłowej aktywności elektrycznej mózgu charakterystycznej dla padaczki.
4. Obrazowanie mózgu (MRI, CT):
   Służy do identyfikacji ewentualnych zmian strukturalnych w mózgu, takich jak guzy, wady rozwojowe czy uszkodzenia pourazowe.
5. Badania metaboliczne i genetyczne:
   Wykonywane w przypadkach podejrzenia padaczek metabolicznych lub o podłożu genetycznym.

Trzeba pamiętać, że nie wszystkie epizody utraty przytomności czy drgawek muszą oznaczać padaczkę. Ważne jest wykluczenie innych schorzeń, takich jak omdlenia, zaburzenia snu czy migreny, które mogą dawać podobne objawy.

Szybkie i precyzyjne rozpoznanie padaczki u dzieci umożliwia skuteczniejsze leczenie i poprawia jakość życia pacjenta. Współpraca rodziców, neurologów dziecięcych oraz specjalistów rehabilitacji jest kluczowa w procesie diagnozy i terapii.

LECZENIE EPILEPSJI U DZIECI

Leczenie padaczki zależy od jej rodzaju oraz przyczyny. Główne metody terapii obejmują:

• FARMAKOTERAPIA:
  Stosowanie leków przeciwpadaczkowych. Każdy przypadek wymaga indywidualnego doboru leków i ich dawkowania. Ważne jest systematyczne przyjmowanie leków oraz monitorowanie ich skuteczności i ewentualnych skutków ubocznych.
• TERAPIA CHIRURGICZNA:
  W przypadku padaczki lekoopornej możliwe jest usunięcie ogniska padaczkowego w mózgu.
• STYMULACJA NERWU BŁĘDNEGO:
  Metoda alternatywna dla dzieci, u których leki nie dają satysfakcjonujących wyników. Urządzenie wszczepiane pod skórę stymuluje nerw błędny, co może redukować liczbę napadów.
• REHABILITACJA NEUROLOGICZNA:
  Wspomaganie funkcji poznawczych i ruchowych poprzez terapię zajęciową i fizjoterapię.
• DIETA KETOGENNA:
  Dieta bogata w tłuszcze i uboga w węglowodany, może zmniejszać częstotliwość napadów u niektórych dzieci. Wymaga nadzoru specjalistycznego.

Trzeba również pamiętać, że epilepsja może wpływać na relacje społeczne dziecka. Może ono doświadczać stygmatyzacji, a nawet wykluczenia społecznego. Wsparcie psychologiczne jest niezwykle ważne i może obejmować terapię indywidualną oraz grupową. Rodzice powinni wspierać dziecko w budowaniu pewności siebie oraz pomagać mu w integracji społecznej.

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NAPADU PADACZKOWEGO U DZIECKA

Napady padaczkowe mogą być bardzo stresujące dla rodziców i opiekunów, dlatego warto znać podstawowe zasady postępowania.

Rodzice powinni poinformować nauczycieli, opiekunów i kolegów dziecka o jego chorobie. Wiedza na temat padaczki pozwala na skuteczną pomoc w sytuacjach kryzysowych. Należy edukować otoczenie, że padaczka nie jest chorobą zakaźną i nie powinna być powodem do izolacji dziecka.

MOŻLIWOŚCI WYLECZENIA PADACZKI U DZIECI

Padaczka jest złożonym zaburzeniem neurologicznym, które może przebiegać w bardzo różny sposób u poszczególnych pacjentów. W zależności od przyczyny, rodzaju napadów oraz reakcji na leczenie, możliwe jest całkowite ustąpienie objawów u wielu dzieci. W niektórych przypadkach można mówić o wyleczeniu, natomiast w innych padaczka wymaga długotrwałej kontroli.

Padaczkę uznaje się zazwyczaj za wyleczoną, gdy pacjent nie ma napadów przez co najmniej 10 lat, w tym przez 5 lat bez stosowania leków przeciwpadaczkowych. Jednakże u niektórych dzieci nawet po długim okresie bez napadów może dojść do ich nawrotu, zwłaszcza w przypadku padaczek o podłożu genetycznym.

Dzięki postępom w diagnostyce i leczeniu, wiele dzieci może prowadzić normalne życie bez napadów. Wczesna diagnoza, dobrze dobrana terapia oraz wsparcie ze strony lekarzy i rodziny są kluczowe dla poprawy rokowań. Choć padaczka nie zawsze jest chorobą uleczalną, to w wielu przypadkach możliwa jest skuteczna kontrola napadów, a nawet ich całkowite ustąpienie.

Powyższy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny i nie stanowi profesjonalnej porady. Zawarte w nim wskazówki mają na celu pogłębianie wiedzy i świadomości czytelnika, jednak każdorazowe wdrożenie opisanych rozwiązań lub metod powinno być poprzedzone konsultacją ze specjalistą w danej dziedzinie. Tylko indywidualne podejście oraz opinia eksperta zapewnią bezpieczeństwo i adekwatność stosowania się do przedstawionych w artykule zaleceń.